Οι ασφαλιστικοί φορείς που λειτουργούν στην Ελλάδα⁹, που αφορούν στα πιο συνηθισμένα επαγγέλματα που ασκούν πολίτες τρίτων χωρών, είναι :

1. το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) –για τους μισθωτούς/ες του ιδιωτικού τομέα (υπάγονται, πχ. υπάλληλοι γραφείων και καταστημάτων, εργαζόμενοι/ες σε εργοστάσια, κατ’ οίκον απασχολούμενοι/ες, εργατοτεχνίτες/τριες, οικοδόμοι κ.α.).
2. ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ, πρώην ΤΕΒΕ) (για τους/ις ελεύθερους επαγγελματίες, τους εμπόρους και τους βιοτέχνες, τους/τις αυτοκινητιστές/τριες ή ακόμα και για νομικά πρόσωπα, δηλαδή εταιρίες ή ενώσεις προσώπων).
3. Ο Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) (για αγρότες και εργάτες/τριες γης).

Για λεπτομέρειες απευθυνθείτε στις ιστοσελίδες του αντίστοιχου Ασφαλιστικού Φορέα:

ΙΚΑ / ΕΤΑΜ	www.ika.gr
ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ)	www.oaee.gr
ΟΓΑ	www.oga.gr

---

⁹:Η συνολική λίστα περιλαμβάνει 13 ασφαλιστικά ταμεία, από τα οποία τα τρία αφορούν τους δημόσιους υπαλλήλους και τα σώματα ασφαλείας και επομένως αποκλείονται οι μη έχοντες/ουσες ελληνική ιθαγένεια*. Η συνολική λίστα έχει ως εξής :

1.Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ-ΕΤΑΜ)
2.Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ, πρώην ΤΕΒΕ)
3.Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ)
4.Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ)
5.Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Προσωπικού στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΕΤΑΠ – ΜΜΕ)
6.Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Τραπεζοϋπαλλήλων (ΕΤΑΤ)
7.Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών (ΕΤΕΑΜ)
8.Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Ιδιωτικού Τομέα (ΤΕΑΙΤ)
9.Ταμείο Ασφάλισης Υπαλλήλων Τραπεζών και Επιχειρήσεων Κοινής Ωφελείας (ΤΑΥΤΕΚΩ)
10.Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΕΑΔΥ)*
11.Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Απασχολουμένων στα Σώματα Ασφαλείας (ΤΕΑΠΑΣΑ)*
12.Ταμείο Πρόνοιας Ιδιωτικού Τομέα (ΤΑΠΙΤ)
13.Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ)*

Για να γραφείτε στο Ι.Κ.Α. –Ε.Τ.Α.Μ. («εγγραφή στα μητρώα ασφαλισμένων») χρειάζεστε:

• Διαβατήριο σε ισχύ / ταυτότητα και μία φωτοτυπία
• Το Α.Φ.Μ και το Α.Μ.Κ.Α σας
• Βεβαίωση του/ης εργοδότη/τριας από την οποία να προκύπτει η ημερομηνία έναρξης της ασφάλισης στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, εφόσον απασχολείστε σε κοινή επιχείρηση.
• Το βιβλιάριο ενός τραπεζικού λογαριασμού (φωτοτυπία με το IBAN) στο οποίο να είσαστε πρώτος/η δικαιούχος/η (προαιρετικά)
• Έγγραφο που να αποδεικνύει πού και πότε αρχίσατε να ασφαλίζεστε, για να αναγνωριστείτε ως «παλιός/α» ή «νέος/α» ασφαλισμένος/η. (Σε περίπτωση που έχετε ασφαλιστεί σε άλλο φορέα στο παρελθόν. Αναγνωρίζονται τα ασφαλιστικά ταμεία στην Ελλάδα και την Ε.Ε. αλλά και ορισμένα ταμεία χωρών εκτός Ε.Ε.)

Ως ασφαλισμένοι/ες στο ΙΚΑ μπορείτε να εκδώσετε Βιβλιάριο Υγείας. Το ατομικό βιβλιάριο υγείας είναι η ασφαλιστική ταυτότητα για παροχές σε είδος και σε χρήμα του άμεσα ασφαλισμένου/ης. Το οικογενειακό βιβλιάριο εκδίδεται για τα μέλη της οικογένειάς του/ης.

https://www.ika.gr/gr/infopages/asf/insurance/bibhygine.cfm

Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την εγγραφή στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών διαφέρουν από επάγγελμα σε επάγγελμα. Μπορείτε να τα βρείτε αναλυτικά στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.oaee.gr/asfalish.asp?catasf_id=189&banner_pgc=11.

Γενικές οδηγίες για τα Δικαιολογητικά:

• Διαβατήριο / ταυτότητα σε ισχύ και φωτοαντίγραφά τους.
• Άδεια διαμονής και άδεια εργασίας και φωτοαντίγραφά τους
• Στοιχείο προσδιορισμού της επαγγελματικής έδρας: το ασφαλέστερο αποδεικτικό είναι τα στοιχεία εκμίσθωσης που τυπώνετε μέσα από το TAXISNET, από τα οποία πρέπει να έχετε 1 φόρμα ενοικίασης/παραχώρησης επαγγελματικής στέγης από τον/ην ιδιοκτήτη/τρια (εκμισθωτής/τρια) και 1 φόρμα αποδοχής από εσάς (μισθωτής/τρια). (Οι αυτοκινητιστές /τριες προσκομίζουν δικαιολογητικά για το επαγγελματικό όχημα αντί για τη στέγη).
• Χρηματικό αντίτιμο για την προεγγραφή σας (διαφέρει από επάγγελμα σε επάγγελμα, το 2015 ανερχόταν κατά μέσο όρο περίπου στα 110 ευρώ).
• Στοιχεία χαρακτηρισμού ως «παλιού» ή «νέου» ασφαλισμένου/ης.
α) Φωτοαντίγραφα αποδεικτικών στοιχείων χρόνου ασφάλισης σε άλλο Ασφαλιστικό Οργανισμό κύριας Ασφάλισης στην Ελλάδα ή βεβαίωση κρατικού φορέα της Ε.Ε. ή χώρας που έχει συνάψει σχετική διακρατική συμφωνία¹⁰.

Μετά πρέπει να συμπληρώσετε μια Αίτηση – Απογραφική δήλωση (τη βρίσκεται στο υποκατάστημα του ΟΑΕΕ) και να την καταθέσετε μαζί με τα παραπάνω δικαιολογητικά.

Πρέπει να γνωρίζετε πως:

α) οι ελεύθεροι επαγγελματίες καλούνται να πληρώνουν μόνοι/ες τους τις ασφαλιστικές τους εισφορές (σε αντίθεση με το Ι.Κ.Α.), οι οποίες αυξάνουν με βάση το χρόνο άσκησης του επαγγέλματος.
β) οι ελεύθεροι επαγγελματίες πρέπει να διαθέτουν και να δηλώσουν επαγγελματική στέγη, με βάση τη διεύθυνση της οποίας υπάγονται και σε ανάλογο υποκατάστημα του ΟΑΕΕ.
γ) οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν και να ενημερώνουν βιβλία εσόδων-εξόδων, καθώς και μπλοκάκι παροχής υπηρεσιών, όλα σφραγισμένα με τα στοιχεία της ατομικής επιχείρησης.
δ) Πριν μπορέσετε να ξεκινήσετε να ασκείτε νόμιμα το επάγγελμά σας, πρέπει να κάνετε «έναρξη επαγγέλματος» στο υποκατάστημα της εφορίας (ΔΟΥ) που υπάγεται η επαγγελματική σας έδρα, συμπληρώνοντας τα αντίστοιχα έντυπα και προσκομίζοντας τα δικαιολογητικά που πήρατε από τον ΟΑΕΕ κατά την προεγγραφή σας.

---

¹⁰:Χωρίς τέτοια βεβαίωση υποβάλλεται κάρτα κοινωνικής ασφάλισης, που αναγράφεται ο αριθμός μητρώου του ξένου φορέα και Υπεύθυνη Δήλωση Ν. 1599/1986 στο περιεχόμενο της οποίας δηλώνεται η χώρα, o κρατικός φορέας Ασφάλισης, η διάρκεια της ασφάλισης και αναλαμβάνεται η υποχρέωση προσκόμισης της προαναφερθείσας βεβαίωσης εντός ευλόγου χρόνου.

Για αυτές/ους που δικαιούνται ασφαλιστικής κάλυψης από τον ΟΑΕΕ και την έκδοση Βιβλιαρίου Ασθενείας ισχύουν τα ίδια με το Ατομικό και το Οικογενειακό Βιβλιάριο Υγείας του ΙΚΑ (βλ. παραπάνω).

Δικαιολογητικά:

Για να γραφτείτε στον Ο.Γ.Α ως αυτοτελώς απασχολούμενοι/ες (ασφαλίζεστε με δική σας ευθύνη στον Κλάδο Κύριας Ασφάλισης του ΟΓΑ και είστε οι ίδιοι/ες υπόχρεοι/ες οφείλετε για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών σας¹¹) χρειάζεστε:

1) Αίτηση - Δελτίο Απογραφής (το συμπληρώνετε στο υποκατάστημα του ΟΓΑ)

2) Υπεύθυνη δήλωση σας συμπληρωμένη στο ειδικό έντυπο του ΟΓΑ, υπογεγραμμένη από εσάς και θεωρημένη για το γνήσιο της υπογραφής (από τον αρμόδιο Ανταποκριτή ΟΓΑ ή από άλλη νόμιμη αρχή).

3) Επικυρωμένο φωτοαντίγραφο και των δύο όψεων του δελτίου ταυτότητας σας ή του διαβατηρίου σας.

4) Επικυρωμένο φωτοαντίγραφο της άδειας διαμονής σας για εργασία, η οποία πρέπει να είναι σε ισχύ ή στην περίπτωση που έχει λήξει, φωτοαντίγραφο της άδειας διαμονής και βεβαίωση τύπου Α ότι έχουν κατατεθεί δικαιολογητικά για την ανανέωσή της.

Σε περίπτωση που απασχολείστε σε αγροτική εκμετάλλευση ιδιοκτησίας της οικογένειάς σας, χρειάζεστε επίσης :

5) Τα ίδια δικαιολογητικά (εκτός από την αίτηση και το δελτίο ταυτότητας) για τον αρχηγό της αγροτικής εκμετάλλευσης (σύζυγο, γονέα ή τέκνο).

6) Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης του/της απογραφόμενου/ης.

Αναλυτικές πληροφορίες για ζητήματα σχετικά με το φορέα θα βρείτε στην ιστοσελίδα του ταμείου: http://www.oga.gr/

---

¹¹:Από το 2010 καθιερώθηκε το εργόσημο ως νέος τρόπος αμοιβής των εργατών/τριων γης και καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών τους (ν.3863/2010). Ο/η εργοδότης αντί για χρηματικό ποσό που αντιστοιχεί στην αμοιβή, αποδίδει στον/στην εργαζόμενο/η εργόσημο αξίας ίσης με την αμοιβή. Ο/η εργαζόμενος/η εξαργυρώνει το εργόσημο (στα ΕΛ.ΤΑ. ή στην τράπεζα) αφού ο ΟΓΑ παρακρατήσει τα σχετικές ασφαλιστικές εισφορές (10%).

Όπως σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, έτσι και στον ελλαδικό χώρο κάθε εργαζόμενος/η έχει ορισμένα βασικά δικαιώματα:

• υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας: γενικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, χώροι και εξοπλισμός εργασίας, συγκεκριμένοι κίνδυνοι και ευάλωτες ομάδες εργαζομένων,
• ισότητα ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες: ίση μεταχείριση στην εργασία, έγκυες εργαζόμενες, άδεια μητρότητας, γονική άδεια,
• προστασία κατά των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής καταγωγής, θρησκείας, ηλικίας, αναπηρίας και σεξουαλικού προσανατολισμού,
• εργατικό δίκαιο: μερική απασχόληση, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, χρόνος εργασίας, απασχόληση των νέων, ενημέρωση και διαβούλευση με τους εργαζομένους/ες.

Κάθε χώρα της ΕΕ πρέπει να μεριμνά ώστε η εθνική της νομοθεσία να προστατεύει τα δικαιώματα αυτά, τα οποία κατοχυρώνονται με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία περί απασχόλησης. Το ελληνικό κράτος έχει καταδικαστεί αρκετές φορές για περιπτώσεις παραβίασης ή μη προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων.

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=82&langId=el

Το ασφαλιστικό σύστημα στον ελλαδικό χώρο, είναι ένας από τους μηχανισμούς αναδιανομής του εισοδήματος και της θεσμοθετημένης κοινωνικής αλληλεγγύης μεταξύ των εργαζομένων, των ανέργων, των ηλικιωμένων και όσων χρειάζονται κοινωνική προστασία. Οι βασικές λειτουργίες των ασφαλιστικών φορέων είναι:

• η παροχή σύνταξης σε όσους/ες δεν μπορούν να εργαστούν (λόγω προχωρημένης ηλικίας ή για λόγους υγείας/αναπηρίας)
• η κάλυψη εκτάκτων αναγκών (οικονομικών ή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης) σε περίπτωση τοκετού, ασθενείας, ανεργίας, ατυχήματος ή ανάλογης περίπτωσης.
• επιπλέον βοηθήματα (π.χ. επικουρικές συντάξεις, επιδόματα για την εκπαίδευση των παιδιών κ.α.) σ αυτές/ους που έχουν δικαίωμα(ορισμένα μόνο ταμεία).

Τα ασφαλιστικά ταμεία χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό και από τις εισφορές εργοδοτών/τριών και εργαζομένων. Οι εισφορές είναι υποχρεωτικές, ακόμα και εάν ο/η εργαζόμενος/η είναι ασφαλιστικά καλυμμένος/η από κάποιον άλλο φορέα (του εξωτερικού ή από κάποια ιδιωτική ασφάλιση).

Για να μάθετε αν είστε ασφαλισμένος/η (να ελέγξετε δηλαδή την ασφαλιστική σας ικανότητα) μπορείτε να χρησιμοποιείτε την ηλεκτρονική πλατφόρμα ασφαλιστικής ικανότητας (βλ. παρακάτω). Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε το παράρτημα του φορέα ασφάλισης που είστε εγγεγραμμένος/η, ωστόσο τα ταμεία προτείνουν τη χρήση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών προκειμένου να αποφεύγεται ο συνωστισμός στις υπηρεσίες, αλλά και τυχόν διακριτική μεταχείρισή σας από τον/την εκάστοτε υπάλληλο.

Το σύστημα «ΑΤΛΑΣ» συγκεντρώνει τα στοιχεία των ασφαλισμένων (το «ασφαλιστικό βιογραφικό») από όλους τους φορείς ασφάλισης και είναι προσβάσιμο στην ιστοσελίδα https://www.atlas.gov.gr. Στην περίπτωση του Ο.Γ.Α. θα λάβετε πιο έγκυρη ενημέρωση αν επισκεφθείτε τα παραρτήματα στον τόπο που είστε εγγεγραμένος/η. Για το Ι.Κ.Α. και τον Ο.Α.Ε.Ε. μπορείτε να συμβουλεύεστε και την ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα ενημέρωσης του κάθε οργανισμού, στις διευθύνσεις:

• Για το Ι.Κ.Α./Ε.Τ.Α.Μ.: https://apps.ika.gr/eInsEligibility/
• Για τον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ): https://www.idika.org.gr/OAEE-OFEILETES/

*Σημειώστε πως: Για να κάνετε χρήση των διαδικτυακών υπηρεσιών κάθε ταμείου θα πρέπει να έχετε ενεργοποιήσει τον προσωπικό λογαριασμό σας στο taxisnet (με κωδικό χρήστη/username και συνθηματικό/password) τους οποίους εισάγετε στα αντίστοιχα πεδία όταν σας ζητηθούν.

Στο πλαίσιο των πρόσφατων αλλαγών στη λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας, ο κάθε φορέας εξακολουθεί να είναι υπεύθυνος για τις συντάξεις προς τους ασφαλισμένους/ες του, αλλά οι υπηρεσίες υγείας των περισσότερων ταμείων ενοποιούνται στον Ενιαίο Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ).

Για ζητήματα Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Υγείας (βλέπε και στο κεφάλαιο «Υγεία») ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. συνεργάζεται με το δίκτυο των Κέντρων Υγείας σε όλη τη χώρα και με ένα δίκτυο συμβεβλημένων ιδιωτών ιατρών. Για ζητήματα δευτεροβάθμιας περίθαλψης (σε νοσοκομείο), οι ασφαλισμένοι/ες πρέπει να δείχνουν στο νοσοκομείο το Βιβλιάριο Υγείας τους, το οποίο εκδίδεται και ενημερώνεται από τον κάθε φορέα ασφάλισης για κάθε ασφαλισμένο/η και για τα μέλη της οικογένειάς του/της.

Εξαρτάται! Ο κάθε φορέας ασφάλισης έχει και τις δικές του προϋποθέσεις. Οι συντάξεις δίνονται λόγω γήρατος, λόγω θανάτου του/της συζύγου ή για λόγους αναπηρίας. Για τις συντάξεις γήρατος, έχουν δικαίωμα όσοι/ες έχουν συμπληρώσει συγκεκριμένο αριθμό ημερών εργασίας (ένσημα / εργόσημα) και έχουν περάσει ένα ηλικιακό όριο. Τα ηλικιακά όρια διαφέρουν για άνδρες και γυναίκες καθώς και οι ημέρες ασφάλισης διαφέρουν ανάλογα με το επάγγελμα.

Ειδικές κατηγορίες επαγγελμάτων είναι εκείνες που κατατάσσονται στα Βαρέα/Ανθυγιεινά επαγγέλματα (όπως οι οικοδόμοι, οι εργαζόμενοι/ες σε ναυπηγεία κ.α.), στα οποία οι εργαζόμενοι/ες μπορούν να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα. Η σχετική λίστα με τα επαγγέλματα αναθεωρείται συχνά και καλό είναι για την ενημέρωσή σας να απευθύνεστε στον ασφαλιστικό σας φορέα.

Η Υπηρεσία που δέχεται καταγγελίες παραβίασης εργασιακών δικαιωμάτων είναι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), που υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Η Κεντρική Υπηρεσία της Επιθεώρησης Εργασίας βρίσκεται στην Αθήνα (οδ. Αγησιλάου 10, Τ.Κ. 10437, τηλ. 2105289281), αλλά θα βρείτε παραρτήματά της σε όλες τις περιφέρειες της χώρας.
Θα βρείτε έναν πλήρη κατάλογο με τις διευθύνσεις και τα στοιχεία επικοινωνίας του Σ.ΕΠ.Ε. στο σύνδεσμο¹².

Οι υπηρεσίες που προσφέρουν νομική συμβουλευτική για εργασιακά θέματα είναι:

• ο Συνήγορος του Πολίτη
  www.synigoros.gr, Χατζηγιάννη Μέξη 5, Αθήνα, τηλ.: 2107289703
• το Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζομένων & Ανέργων της Γ.Σ.Ε.Ε.
  http://www.kepea.gr/, Αινιάνος 3 & Πατησίων 69 στην Αθήνα, τηλ.: 2108202100 & 2108202174

Υπηρεσίες νομικής συμβουλευτικής προσφέρονται δωρεάν από αρκετές ΜΚΟ, φορείς και άλλες πρωτοβουλίες σε όλη την Ελλάδα, λίστα των οποίων θα βρείτε στο τελευταίο κεφάλαιο του Οδηγού.

---

¹²:Διευθύνσεις Επιθεώρησης Εργασίας: http://www.ypakp.gr/uploads/docs/4623.pdf

Όχι!

• Οι εισφορές που καταβάλλονται στα ασφαλιστικά ταμεία προορίζονται για την κάλυψη ιατρικών και φαρμακευτικών εξόδων σε περίπτωση ασθενείας ή προληπτικών εξετάσεων για τους άμεσα ασφαλισμένους και για τις οικογένειές τους (έμμεσα ασφαλισμένοι).
• Σε περίπτωση ανεργίας, ο ΟΑΕΔ καλύπτει για ένα χρονικό διάστημα το επίδομα ανεργίας και την ιατροφαρμακευτική κάλυψη με βάση το χρόνο εργασίας, που αποδεικνύεται από τα καταβληθέντα ένσημα κατά τη διάρκεια που ο δικαιούχος εργαζόταν.
• Όταν ο/η εργαζόμενος/η φθάσει σε μια ηλικία που δεν μπορεί ή δεν θέλει πλέον να εργαστεί και έχει συμπληρώσει τον απαιτούμενο αριθμό ημερών εργασίας (ή ένσημα / εργόσημα), μπορεί να συνταξιοδοτηθεί.
• Η ασφαλιστική ενημερότητα συνδέεται με την έκδοση / ανανέωση των αδειών παραμονής.
• Η «μαύρη», ή ανασφάλιστη εργασία, διώκεται από το νόμο.

Όχι πριν απευθυνθείτε στο αρμόδιο Υποκατάστημα υποβάλλοντας σχετική καταγγελία, («Δήλωση διαφωνίας επί των ασφαλιστικών στοιχείων – Καταγγελία»). Ο Συνήγορος του Πολίτη, αρμόδιος να ελέγχει όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, μπορεί να μεσολαβήσει στο βαθμό που το Υποκατάστημα του ΙΚΑ καθυστερεί να ερευνήσει την καταγγελία σας, ή εκδώσει απόφαση την οποία θεωρείτε παράνομη.